64 rocznica powstania Republiki Cypru
1 października Republika Cypru świętuje 64 rocznicę powstania suwerennego państwa. Niemniej jednak, historycznie kraj ten uzyskał niepodległość 16 sierpnia. Uroczystości przeniesiono na jesień, ponieważ dzień w środku najgorętszego miesiąca lata, czyli tradycyjnego okresu wakacji, uznano za zbyt niewygodny dla głównej daty narodowej. Niepodległość Cypru została przyznana przez Wielką Brytanię na podstawie porozumień zurychsko-londyńskich. Podpisali je arcybiskup Makarios III w imieniu Greków-Cypryjczyków i doktor Fazıl Küçük w imieniu Turków-Cypryjczyków.
Cypr jako członek ONZ
24 sierpnia 1960 roku Cypr stał się członkiem ONZ, a później dołączył do Wspólnoty Narodów i Ruchu Państw Niezaangażowanych. Nowo powstała Konstytucja regulowała, że Cypr był zarządzany przez Gabinet Ministrów. Założono parlament i utworzono niezależną władzę sądowniczą. Ciekawostką niepodległości Cypru było to, że trzy kraje – Wielka Brytania, Grecja i Turcja – stały się jej gwarantami.
Wielka Brytania a Cypr
Wielka Brytania zachowała 99 mil kwadratowych, czyli 2% terytorium wyspy, na którym zlokalizowane są brytyjskie bazy wojskowe. Wielka Brytania zachowała również prawo do utrzymania radaru na szczycie Troodos, kontrolowania przestrzeni morskiej i powietrznej swoich baz oraz przeprowadzania ćwiczeń na Akamas. Kraje-gwaranty miały zapewnić suwerenność i integralność terytorialną Republiki Cypru, nie dopuszczając do podziału kraju lub jego przyłączenia do innego państwa.
Problem dwóch społeczności na Cyprze
W przypadku naruszenia umowy gwarancyjnej, Wielka Brytania, Grecja i Turcja miały podjąć wspólne działania w celu przywrócenia porządku konstytucyjnego. Jeśli wspólne działania były niemożliwe, każde z trzech państw miało prawo do jednostronnego działania. Dwie społeczności narodowe kraju miały zacząć współpracować dla dobrobytu nowego państwa, ale ani jedna, ani druga społeczność nie wykazały wystarczającej chęci do współpracy. Zarówno Greko-Cypryjczycy, jak i Turko-Cypryjczycy pozostali zbyt silnie związani ze swoimi kontynentalnymi “ojczyznami”. Interesy trzech krajów-gwarantów nadal odgrywały ważną rolę w polityce Cypru.
Cypr a supermocarstwa
Ze względu na swoje geograficzne położenie na Bliskim Wschodzie, mały, niezależny Cypr stał się atrakcyjnym kąskiem dla supermocarstw. Niestety, niezależny Cypr nie mógł długo cieszyć się wewnętrznym spokojem. Porozumienia zurychsko-londyńskie, które stały się podstawą Konstytucji kraju, miały swoje słabe punkty.
Problem z konstytucją
Dwie społeczności zamiast otwarcie i wspólnie pracować nad ich poprawieniem, próbowały wykorzystać słabe punkty głównego prawa do przeforsowania swoich interesów. Apogeum tych działań dla Greków-Cypryjczyków byłoby “enosis”, czyli unia z Grecją, a dla Turków-Cypryjczyków – “taksim”, czyli podział wyspy na część grecko-cypryjską i turko-cypryjską. W 1963 roku prezydent Makarios zaproponował wiceprezydentowi Küçükowi omówienie poprawek do 13 artykułów Konstytucji. Odmowa Küçüka i wynikły z tego kryzys polityczny doprowadziły do konfliktów między społecznościami, które ostatecznie doprowadziły do utworzenia rezerwatów dla Turków-Cypryjczyków, a w końcu – do tureckiej inwazji w 1974 roku.
